فرقی نمی کند که چه سازی می نوازید، باید کمی در مورد ضرب و ملودی یا حتی هارمونی بدانید. با این که بسیاری از افراد با این اصطلاحات آشنا هستند، اما همه نمی توانند تفاوت بین اساسی ترین عناصر موسیقی یعنی تمپو و ریتم را درک کنند. در این پست همه چیز را در مورد تمپو در تئوری موسیقی، علامت گذاری تمپو و همین طور تغییر تمپو خواهیم آموخت.تمپو یا تندا (tempo)، سرعت اجرای ضربها، یعنی سرعتی است که یک قطعهی موسیقی در آن اجرا میشود. معمولا نوازندگان به سه طریق با تمپو آشنا میشوند: BPM، اصطلاحات ایتالیایی و زبان غیر رسمی. در ابتدا به نظر میرسد که آشنایی با چهار اصطلاح مبانی موسیقی برای ورود به بحث «تمپو» ضروری باشد. این چهار اصطلاح عبارتند از: ریتم، میزان، ضرب و وزن.
تمپو در موسیقی چیست؟
یک عنصر کلیدی در اجرای موسیقی، تمپو (Tempo) است که می تواند به اندازه ملودی، هارمونی، اشعار ریتم و دینامیک های یک قطعه موسیقی، مهم باشد. رهبران ارکستر کلاسیک از تمپو های متفاوتی برای متمایز کردن اجرای ارکسترشان از سایر گروه ها استفاده می کنند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله آموزش تئوری موسیقی را بخوانید.
بیشتر آهنگ سازان، از موتزارت گرفته تا پیر بولز، اطلاعات زیادی در مورد تمپو در موسیقی شان ارائه می دهند. یک سری تمپو های خاص برای به وجود آوردن یک سری حس و حال های خاص در موسیقی زمینه فیلم، مهم هستند. تمپو ضربان قلب” یکی از ملموس ترین تمپو ها است. این یک ضربان موزیکال است که تقریبا شبیه ضربان قلب انسان می باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله خوش صداترین لیست خوانندگان باکو را بخوانید.
با این که ضربان قلب می تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد، اما اکثرا بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ ضرب در دقیقه است. تجزیه و تحلیل ها نشان داده است که این محدوده منبع الهام تعداد زیادی از تک آهنگ های موفق بوده است. تمپو در واقع سرعت پخش موسیقی را توصیف می کند. ضربان در دقیقه یا Beats per minute (BPM) یک اصطلاح ایتالیایی و زبان مدرنی است که می توان به کمک آن به نوازندگان ضرب آهنگ را فهماند. اگر تا به حال آهنگ Summer ویوالدی را شنیده باشید، احتمالا با ضربان یا نبض موسیقی آشنا هستید.
- بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: دستگاه موسیقی چیست
آهنگ های این ژانر موسیقی، به تند یا کند بودن ضربات معروف اند. به اختصار هم با بیت در دقیقه (یا BPM) نشان داده می شوند. آهنگی که BPM 100 دارد آهنگی است که ۱۰۰ ضرب در دقیقه دارد. این بدان معناست که آهنگ را می توان در یک دقیقه با استفاده از یک زمان سنج پخش کرد. مترونوم دستگاهی است که در فواصل زمانی مختلف کلیک می کند تا BPM یک قطعه موسیقی را مشخص کند.
ریتم چیست؟
کنار هم قرار گرفتن کششهای زمانی مختلف در یک الگوی متناوب را ریتم (ضرباهنگ) مینامند. در طبیعت، گردش فصول یا توالی روز و شب پدیدههای ریتمیک به شمار میآیند. یقینا طول تمام روزها یا شبها یکسان نیستند ولی چون در یک الگوی متناوب (شبانه روز) تکرار میشوند، پس دارای ریتم هستند. میتوان وجود ریتم را در ضربان قلب، نفس کشیدن، راه رفتن، دویدن، توالی امواج دریا و… نیز تشخیص داد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله انواع سبک های موسیقی با مثال را بخوانید. تمامی آنها از الگوهای ریتمیکی تشکیل شدهاند که ممکن است به طور منظم و زمانمند باشند یا نباشند. در هنرهای تجسمی تکرار، تغییر و حرکت عناصر بصری (نقطه، خط، سطح و…) موجب پیدایش ریتم خواهد شد. در موسیقی از کنار هم قرار گرفتن ارزشهای زمانی متفاوت یا یکسان (سفید، سیاه، چنگ و…) ریتم به وجود میآید. خواندن یک خط ریتمیک بدون داشتن نام نتها ریتمخوانی نامیده میشود.
- بیشتر بخوانید: آشنایی با اصطلاحات تئوری موسیقی به زبان ساده
الگوهای ریتمیکی نیز وجود دارند که میتوان آنها را به صوتهای تأکیددار و بیتأکید تقسیم نمود و غالبا دارای دورههای منظم هستند. به عنوان مثال هرگاه با اندکی دقت به تیک و تاک ساعت گوش دهیم، یک دوره دوضربهای که به طور مرتب تکرار میشود، قابل تشخیص است، تیک، تاک/ تیک، تاک و…دورههای سه ضربهای و چهار ضربهای نیز میتوانند وجود داشته باشند.
ضرب و وزن در موسیقی چیست؟
ضربههای منظم و تکرارشونده که میتوانند موسیقی را به واحدهای برابر زمانی تقسیم کنند، ضرب (Beat/ Pulse) نامیده میشوند. اگر ضربها را در قالب گروههای منظم و دارای ضربهای قوی و ضعیف سازمان دهیم، متر (Meter) یا وزن به وجود میآید. به بیان دیگر هرگاه یک الگوی ریتمیک دارای ضربهای منظم و زمانمند و صداهای تاکیددار و بیتاکید باشد، متر یا وزن پدید میآید. در موسیقی تقریبا تمام افراد ضرب را حس میکنند و ممکن است با کوبیدن پا یا کف زدن به آن واکنش نشان دهند.
میزان در موسیقی چیست؟
بر روی خطوط حامل، یک دورهی دو ضربی، سه ضربی یا … را بین دو خط عمودی قرار میدهند و به آن میزان (Measure/Bar) میگویند و آن خطوط عمودی را خط میزان (Barline) مینامند.
BPM یا ضرب در دقیقه چیست؟
در این روش از شمارش عددی برای نشان دادن تمپو استفاده میشود. عبارت ضرب در دقیقه (Beats per minute) خودش توضیح میدهد که چه معنایی دارد. این روش تعداد ضرب در هر دقیقه را نشان میهد. برای مثال تمپویی که با ۶۰ BPM نشان داده میشود، به این معناست که یک ضرب دقیقا در هر ثانیه شنیده میشود (در یک دقیقه ۶۰ ضرب وجود دارد). یک تمپوی ۱۲۰ BPM سرعتش دو برابر است، یعنی در هر ثانیه دو بار ضرب میزنیم و سرعت قطعه دو برابر است.
به لحاظ نتنویسی موسیقی یک ضرب یا beat تقریبا همیشه معادل یک قطعه از کسر میزان (Time signature) است. برای مثال در یک کسر میزان با مخرج ۴ (۲/۴، ۳/۴، ۴/۴)، یک ضرب معادل یک چهارم نتها است. این قضیه کاملا قراردادی است. یعنی آهنگساز در سمت چپ بالای قطعه، کشش یک نت (معمولا نت سیاه) را به نسبت دقیقه مشخص میکند و زمان بقیهی نتها با توجه به آن نت مشخص میشود. اگر زمان نتها طولانی باشد، طبعا قطعه کندتر میشود و اگر زمان نتها کوتاه شود، قطعه تمپوی تندتری دارد.
BPM، دقیقترین راه برای مشخص کردن تمپوی سریع یا تمپوی آرام است. این خصوصیت در جاهایی که مدت زمان موسیقایی اهمیت زیادی دارد، برای مثال در ساخت موسیقی فیلم، کاربرد فراوان دارد. جای دیگری که تمپو بسیار اهمیت دارد، هنگام تنظیم مترونوم است. این اهمیت تا جایی است که گاهی از اصطلاح « مترونوم مارکینگ» (Metronome Marking) برای توصیف ضرب در دقیقه استفاده میشود.
زبان غیررسمی در موسیقی چیست؟
موزیسینهای سبک راک و جاز گرایش دارند که از اصطلاحات رایج ایتالیایی برای نامگذاری تمپوهای مختلف استفاده نکنند. به جای آن از اصطلاحات غیر رسمی زبان انگلیسی روزمره مثل fast، slow، lazily relaxed و moderate استفاده میکنند. در چنین گروههای موسیقی روشهای خاصی برای حفظ سرعت قطعه وجود دارد. برای مثال دارمر، با صدای درام استیک ممکن است تمپوی گروه را رهبری کند یا اینکه یکی از اعضای گروه با اجرای تکنوازی (سولو) تمپو را برای سایر نوازندگان نگه دارد.
از تمپو چطور در موسیقی استفاده میشود؟
تمپو یکی از عناصر کلیدی در اجرای موسیقی است. در یک قطعهی موسیقی، تمپو به همان اندازهای که ملودی، ریتم، هارمونی و شعر اهمیت دارند، عاملی اثرگذار محسوب میشود. معمولا رهبران ارکسترهای کلاسیک برای اینکه مخاطبان بتوانند اجرای آنها را از یک قطعه، از دیگر اجراهای ارکسترال تشخیص بدهند، قطعات موسیقی کلاسیک را با تمپوهای متفاوتی اجرا میکنند. با این حال تعیین سرعت قطعهی موسیقی همیشه مورد نظر موسیقیدانان بوده است. از نتنویسیهای موتزارت گرفته تا پیر بولز، این موسیقیدانان از تعداد زیادی دستورالعمل در خصوص تمپو استفاده کردهاند. تمپو خصوصا در مورد موسیقی بکگراند فیلم، اهمیت ویژهای دارد زیرا هر تمپو برای ایجاد حالوهوای خاصی ضروری است.
یک تمپوی بسیار رایج، «تمپوی ضربان قلب/ Allegro» است که دقیقا منطبق با سرعت ضربان قلب در دقیقه است. این سرعت چیزی حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ ضرب در دقیقه است. تحقیقات نشان میدهد که به طرز چشمگیری در تک آهنگها از این تمپو برای تنظیم سرعت استفاده شده است.
تمپو و مترونوم
نوازندگان، به خصوص نوآموزان، از دستگاهی به نام مترونوم برای کنترل تمپوی قطعه استفاده میکنند. معمولا فاصله زمانی هر رفت و برگشت عقربهی مترونوم معادل یک بیت یا ضرب محاسبه میشود. اعداد نشانهی مترونوم، اشاره به تعداد دقیق ضربهها در دقیقه دارند. برای نمونه میتوان تمپوی «آندانته» را با نشانهی مترونومی ۶۰ و تمپوی «آلگرو» را با نشانهی مترونومی ۱۱۶ مشخص کرد.
مترونومها به دو صورت مکانیکی و دیجیتالی وجود دارند و در همهی آنها میتوان عدد تمپو را برای هر ضرب مشخص کرد؛ مترونوم سر هر ضرب تیک تاک میکند و شما میتوانید زمان دقیق هر ضرب را با تیک تاک مترونوم هماهنگ کنید و به اصطلاح سرضرب بنوازید. همچنین میتوانید سرعت نواختن قطعه را هم تغییر دهید؛ اگر خواستید قطعه را تندتر بنوازید عدد تمپو را بالا میبرید و برعکس
نشانههای اصلی تمپو کدامند؟
علامت گذاری تمپو برای توصیف سرعت یک قطعه از موسیقی استفاده می شود، نه ضرب دقیق در دقیقه. تفسیر سرعت واقعی هر علامت تمپو با توجه به عدد آن امکان پذیر است. در ترمینولوژی ایتالیایی همیشه از نشانه های زیر استفاده می شود:
- Larghissimo: تمپوب بسیار آهسته و تقریبا یکنواخت (۲۰ ضرب در دقیقه)
- Grave: آهسته و سنگین (۲۰ تا ۴۰ ضرب در دقیقه)
- Lento: به آرامی (۳۰ تا ۶۰ ضرب در دقیقه)
- Largo: کندترین تمپو (۴۰ تا ۶۰ ضرب در دقیقه)
- Larghetto : کندتر از لارجو است (۶۰ تا ۶۶ ضرب در دقیقه)
- Adagio: یکی دیگر از تمپو های کندی که یه معنای “به آهستگی” است (۶۶ تا ۷۶ ضرب در دقیقه)
- Adagietto: کندتر است (۷۰ تا ۸۰ ضرب در دقیقه)
- Andenate: یک تمپوی پر طرفدار که به معنای “به سرعت عابر پیاده” است (۷۶ تا ۱۰۸ ضرب در دقیقه)
- Andante moderato: کمی کندتر از Andante است.
- Andantino : کمی تندتر از Andante است.
- Moderato: نسبتا (۱۰۸-۱۲۰ ضرب در دقیقه)
- Allegretto: نسبتا تند ( البته کندتر Allegro )
- Allegro moderato: نسبتا سریع (۱۱۲ تا ۱۲۴ ضرب در دقیقه)
- Allegro: یکی از رایج ترین علامت های تمپو که حالت ایده آل “ضربان قلب” است (۱۲۰ تا ۱۶۸ ضرب در دقیقه)
- Vivace: پر جنب و جوش و سریع (معمولا نزدیک ۱۶۱ تا ۱۷۶ ضرب در دقیقه)
- Vivacissimo: خیلی سریع و زنده حتی سریع تر از Vivace.
- Alllegrissimo: تمپوی خیلی تند
- Presto: روش پر طرفداری برای نوشتن “خیلی سریع” و علامت تمپو رایج برای حرکات سریع در سمفونی ها. در محدوده ۱۶۸ تا ۲۰۰ ضرب در دقیقه است.
- Prestissimo: تمپوی شدیدا تند (بیشتر از ۲۰۰ ضرب در دقیقه)
چه چیزی در تمپو مهم است؟
اساسی ترین ویژگی موسیقی، تمپوی آن است. با این که موسیقی آهسته تر پاسخ احساسی بیشتری خواهد داشت، اما موسیقی ای که با تمپو کنترل می شود، می تواند موسیقی رقص باشد. می توانید با گوش دادن به یک نسخه کندتر یا سریع تر تمپو، تأثیرگذاری اش را روی موسیقی تان ببینید (همه این ها در یوتیوب موجود است).
نحوه تشخیص تمپو چگونه است؟
خواندن تمپو
تمپو معمولا در گوشه سمت راست پارتیتور، درست زیر عنوان قرار دارد. با این که تقریبا همیشه به زبان ایتالیایی نوشته می شود، اما مترونوم ها معمولا تنظیماتی برای ترجمه دارند. برخی از افراد در واقع از اصطلاح ” علامت گذاری مترونوم ” برای توصیف bpm استفاده می کنند.
شنیدن تمپو
تعیین تمپو با کوبیدن پاها یا کف زدن بسیار ساده است. می توانید اپلیکیشن ها و وب سایت های زیادی را پیدا کنید از قابلیت ضربه زدن بر اساس مترونوم پشتیبانی می کنند. با داشتن این امکان، دکمه ای برای ضربه زدن به موقع همراه با موسیقی در اختیار شما قرار می گیرد و کامپیوتر آن را به عدد Beats /min (bpm) تبدیل می کند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با تمپو یا تندا آشنا شدید. همچنین از نحوه استفاده و تشخیص تمپو آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
