موسیقی در طول قرن‌ها و هزاره‌ها با تاثیرات عمیقش بر روح انسان‌ها همواره مورد توجه بوده و جایگاهی ویژه داشته است و پر بیراه نیست که هنر موسیقی را در بین هنرهای هفتگانه، هنر اول خوانده‌اند. از نواهای سحرآمیز پرندگان و عناصر طبیعت گرفته تا موسیقی سنتی نابی که یک آهنگساز آن‌را از عمق جان و دل خود روانه صفحات کاغذی دفتر نُت می‌کند؛ همه جلوه‌های بی‌شماری از قدرت هنر موسیقی است.
هنر موسیقی و انواع آن در ایران
در هنر موسیقی مانند دیگر هنرها، ژانرها و انواع متفاوتی از آن وجود دارد و در همه فرهنگ‌ها و ملل، همچون کشور ما ایران، انواع خاصی از موسیقی سراغ داریم که مختص ویژگی‌های همان مرز و بوم است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله آهنگ اصلی مازندرانی را مطالعه کنید.به‌طور مثال موسیقی سنتی یکی از گسترده‌ترین انواع موسیقی موجود در ایران است.
ایران و هنر موسیقی نواحی
موسیقی و نوا‌ها نیز همچون هنرهای دیگر رنگ نابودی به خود می‌بینند و گاهی منقرض می‌شوند اما خوشبختانه هنوز در چهار گوشه ایران شاهد حیات پربار موسیقی نواحی هستیم. موسیقی ترکی، کردی، لری، بختیاری، خراسانی، شمالی، جنوبی و… همه جزو انواع موسیقی ایران محسوب می‌شوند.
شکل‌های اجرایی در موسیقی ایرانی چگونه است؟
در موسیقی نواحی و موسیقی سنتی همیشه شکل‌های متنوعی از اجرای موسیقی وجود داشته است. اجرای موسیقی به‌طورکلی، بسته به مناسبت‌ها یا کارکرد اجرا ممکن بوده است که اشکال مختلفی به خود بگیرد. این سری جزو سبک های موسیقی ترکیه می باشد.
در موسیقی سنتی ایرانی ما فرم‌های مشخص‌تری برای اجرای موسیقی داریم. از انواع متداول اجرای موسیقی سنتی ایرانی می‌توانیم به تکنوازی، دو نوازی و گروهنوازی اشاره کرد. به جز تکنوازی که مختص اجرای سازهای ملودیک است؛ در بقیه اشکال، خواننده می‌تواند حضور داشته باشد.این مقاله جزو موسیقی جاز در ایران تا جاز ایرانی می باشد.
در ادامه قصد داریم انواع سازهایی را که در اجرای موسیقی سنتی به‌کار می‌روند برای آشنایی بیشتر و دقیق‌تر شما معرفی کنیم:
۱. سازهای زهی در هنر موسیقی سنتی ایران
سازهای زهی به گروهی از سازها اطلاق می‌شود که عامل تولید صدا سیم باشد. حال بسته به اینکه سیم چگونه به ارتعاش درآید و ایجاد صدا کند، انواع مختلفی برای سازهای زهی در نظر می‌گیریم:
سازهای زهی زخمه‌ای یا مضرابی مثل تار، سه‌تار، عود. سازهای زهی آرشه‌ای مثل کمانچه و قیچک و سازهای زهی کوبه‌ای مانند سنتور.
۲. سازهای کوبه‌ای در هنر موسیقی سنتی ایران
چه سازهایی در رده سازهای کوبه‌ای قرار می‌گیرند؟
سازهایی که از طریق کوبیدن، خراشیدن، یا ضربه زدن به ساز ایجاد صوت میکنند.
۳. سازهای بادی در هنر موسیقی سنتی ایران
در این گروه، سازمان تولید صدا در ساز بر اساس دمش هوا قرار گرفته است.
در این سازها با ارتعاش هوا صدایی موسیقیایی تولید می‌شود مثل نی، نی‌انبان، بالان، سرنا و… .
معرفی انواع سازهای ایرانی
در اجراهای امروزی موسیقی ایرانی شاهد تنوع بالای استفاده از سازها هستیم. بسیاری از سازهای قدیمی نیز با انجام تغییرات و اصلاحات، توانسته‌اند بسیار قوی‌تر از قبل در گروه‌های اجرای موسیقی سنتی ایرانی حاضر شوند. در اینجا میتوانید پرکاربردترین و بهترین سازهای موسیقی سنتی ایرانی را بشناسید. این مقاله جزو پدر موسیقی پاپ ایران می باشد.
۱- ساز تار درهنر موسیقی
از سازهای اصلی مورد استفاده در موسیقی سنتی ساز تار است که برخی می‌گویند از زمان فارابی نیز متداول بوده و بعدتر به‌دست صفی‌الدین ارموی و دیگر اساتید بزرگ موسیقی سنتی ایرانی به شکوفایی بیشتری رسیده است.
تار یک ساز زهی مضرابی محسوب می‌شود. . امروزه ۶ سیم دارد که به‌صورت دوتایی باهم کوک می‌شوند.
۲ – سه‌تار
ساختمان این ساز شباهت بسیاری با تار دارد، اما ابعاد و تعداد سیم‌های به‌کار رفته در آن متفاوت است.
سه‌تار امروزی ۴ سیم دارد و به گفته استاد ابولحسن صبا اسطوره سه‌تارنوازی ایران؛ سیم چهارم این ساز که به لحاظ صوتی مشابه سیم اول است، توسط میرزا محمد تربتی معروف به مشتاق علیشاه کرمانی، درویش نوازنده سه‌تار، حدود دو قرن پیش برای پرحجم‌تر شدن صدا به این ساز افزوده شد و به همین دلیل سیم چهارم خصوصا در بین ستارنوازان به سیم مشتاق نیز شهرت دارد.
۳- سازکمانچه در هنر موسیقی
جزو سازهای زهی آرشه‌ای محسوب می‌شود و انواع آن‌را در موسیقی سنتی و موسیقی نواحی ایران به‌ویژه موسیقی لرستان می‌توان دید که البته به لحاظ ساختمان فیزیکی تفاوت‌های اندکی دارند.
تاریخچه این ساز نیز همانند تار و سه‌تار به شکل مکتوب و مستند حداقل به زمان فارابی باز می‌گردد.
۴- قیچک
قیچک به کمانچه شباهت‌های زیادی دارد، نام دیگر آن غیژک است و با آرشه نواخته می‌شود.
اگرچه آن‌را بیشتر جزو سازهای موسیقی نواحی به‌حساب می‌آورند، اما امروزه به دلیل توانایی‌های اجرایی بالا و رنگ صوتی ویژه‌ای که دارد، توانسته جای خود را در دل گروه‌های اجرای موسیقی سنتی باز کند.
۵ – عود یا بربط
یکی از سازهای باستانی موسیقی سنتی ایرانی عود نام دارد. براساس یافته‌های باستان‌شناسی، قدمت این ساز به هزاره‌های قبل از میلاد مسیح و تمدن سومر برمی‌گردد و امروزه در محدوده بزرگی از خاورمیانه و برخی کشورهای محدوده شمالی قاره آفریقا رواج دارد.
این ساز امروزه به رشد چشمگیری دست یافته و ما شاهد ایجاد و گسترش سبک‌های گوناگونی برای نوازندگی عود هستیم و همین عامل باعث محبوبیت بیش از پیش عود شده است.
۶- ساز سنتور در هنر موسیقی
نام دیگر ساز موسیقی سنتی سنتور است که امروزه در اجرای موسیقی سنتی بی کلام و انواع دیگر آن، مورد استقبال بسیاری قرار گرفته است.
سنتور ساز زهی کوبه‌ای محسوب می‌شود چرا که آن‌را به‌وسیله دو مضراب چوبی می‌نوازند که گاهی سر آن مضراب‌ها از نمد پوشیده شده و گاهی چوب به‌صورت مستقیم با سیم‌های ساز اصابت کرده و تولیدگر صدا است.
۷ – ساز قانون در هنر موسیقی
یکی دیگر از انواع ساز موسیقی سنتی قانون است که شکل ظاهری آن از جهاتی به سنتور شبیه است و تعداد سیم‌های آن ۷۲ است.
فارابی نوعی از قانون را که دارای ۴۵ سیم بود ساخته و شرح آن را در رساله خود آورده بوده است. برخی قانون را جزو قدیمی ترین سازهای موسیقی سنتی ایرانی می‌دانند.
۸- نی
یکی از سازهای موسیقی سنتی ایرانی که در رده سازهای بادی قرار می‌گیرد نی نامیده می‌شود و همان‌طور که از نامش پیداست از گیاه نی ساخته می‌شود.
معمولا دارای ۷ سوراخ است و از این رو به نام نی هفت بند نیز مشهور است.
۹- ساز تنبک در هنر موسیقی
یکی از معروف‌ترین سازهای کوبه‌ای موسیقی سنتی تنبک یا ضرب است که نوازنده از طریق کوبیدن بر دهانه پوستی آن صدا تولید می‌کند.
تنبک قابلیت ملودی‌نوازی ندارد و فقط در همراهی ریتمیک در اجرای قطعات موسیقی سنتی استفاده می‌شود.
۱۰ -دف
دیگر ساز کوبه‌ای پوستی موسیقی سنتی دف است که نوع تلقی آن ابعاد کوچک‌تری دارد و از آن با نام دایره یاد می‌شود. از دف نیز برای همراهی ریتمیک در گروهنوازی موسیقی سنتی بهره می‌برند.
جایگاه ادبیات و آواز در هنر موسیقی سنتی ایران چگونه است؟
موسیقی سنتی از قرن‌ها پیش تا به امروز همواره در پیوندی ناگسستنی با ادبیات بوده است. بسیاری از اسامی و اصطلاحاتی را که امروز در مورد اساتید و اجرای الحان موسیقی ایران می‌شناسیم وام‌دار آثار شاعران و شعر فارسی هستیم. موسیقی سنتی از جهتی دیگر با ادبیات در هم آمیخته است و آن چیزی نیست جز آواز. در ذهن بسیاری از ما موسیقی ایرانی با نام استاد مسلم آواز محمدرضا شجریان و موسیقی سنتی شجریان عجین شده است.
سخن پایانی
شما دراین مقاله با هنر موسیقی آشنا شدید.همچنین از انواع سازهایی که در موسیقی سنتی در ایران استفاده میکنند آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
